Blog
Social Design & Systems Engineering
Wat is het verschil en hoe hangen ze samen?
Bij Dutch Boosting Group zijn we experts op het gebied van Systems Engineering. Maar als het gaat om het ontwerpen van systemen en producten, zijn er natuurlijk nog meer methodes. Zoals Design Thinking, en het daaruit ontstane Social Design. Boosters Inge Peters en Femke Zijlstra geloven sterk in Social Design voor complexe opgaven met veel strijdige belangen. Maar wat is Social Design precies? En hoe hangt het samen met Systems Engineering?
Volgens de literatuur zijn zowel Design Thinking als Systems Engineering methodieken om technische systemen te ontwerpen. Design Thinking focust zich van oudsher meer op industrial design en productontwerp, terwijl Systems Engineering wordt ingezet voor grootschalige, complexe systemen. Vanuit Design Thinking is ook Social Design ontstaan: een benadering waarbij samen met alle betrokkenen een oplossing wordt ontworpen. Inge Peters en Femke Zijlstra, beiden consultant bij Dutch Boosting Group, vertellen hoe Social Design en Systems Engineering zich tot elkaar verhouden.
Wat is Social Design en waarom vinden jullie het zo’n goede aanpak?
“Bij Dutch Boosting Group hebben we een grote tak van SE-specialisten”, vertelt Inge. “Maar we hebben óók een grote club omgevingsmanagers. En wij denken dat met name voor omgevingsmanagers Social Design een goede aanpak is.” “Social Design is een methode waarbij je samen met alle stakeholders (interne en externe betrokkenen bij een project) om tafel gaat om tot een oplossing te komen”, vult Femke aan. “Je haalt niet alleen belangen op, maar gaat echt gezamenlijk kijken wat de beste oplossing is.” Inge: “Bovendien filter je eerst de problemen uit, voordat je met oplossingen komt. Het is een methode om heel breed te denken. Waaraan zou een nieuwe oplossing moeten voldoen? Wat zijn ieders wensen? Samen kaders stellen is vervolgens heel belangrijk. Want in vrijwel alle gevallen, zeker bij complexe systemen, kun je niet aan al die wensen voldoen. Het is dan belangrijk om het óók samen eens te worden over wat niet kan. Ook dat is dus een belangrijk onderdeel van Social Design.”
Helder! En hoe verhoudt Social Design zich tot Systems Engineering?
“Systems Engineering bestaat uit verschillende stadia”, vertelt Femke. “Als je kijkt naar die fases, dan past Social Design vooral in de fase waarin we klantwensen op gaan halen… maar ook nog een stukje richting ontwerp. Het is een vorm van het inventariseren van klantbehoeften, en een hele móóie methode bovendien. Uit Social Design kun je perfect de systeemspecificaties halen: waaraan moet een systeem voldoen om een oplossing te leveren die voldoet aan de klantbehoeften? Tegelijkertijd kom je met Social Design eerder tot een gedragen oplossing. Omdat je alle stakeholders vanaf het begin betrekt bij een proces, voelt iedereen zich gehoord én weet iedereen ook waar de grenzen liggen van een project. Een gedragen oplossing is het ultieme doel van een project waar veel verschillende stakeholders bij betrokken zijn.”
Binnen welke soort projecten vormt Social Design een meerwaarde?
Inge: “Social Design is vooral van meerwaarde binnen projecten die complex zijn én waar vele verschillende, conflicterende belangen spelen. Als iedereen hetzelfde belang heeft en de doelstelling is eenduidig, dan is een uitgebreid Social Design-traject meestal niet nodig. Het nadeel van Social Design-trajecten is dat er vaak een hele wolk aan ideeën ontstaat, waardoor er een gevoel kan ontstaan van ‘the sky is the limit’. Het is dan belangrijk om samen te kijken: wat zijn prioriteiten?” Femke haakt in: “Maar het mooie van Social Design is dat als je meerdere partijen samenbrengt in zo’n traject, een project ook meerdere (ruimtelijke) uitdagingen tegelijk kan aanpakken. Partijen kunnen gemakkelijker hun krachten, visies en geldpotjes bundelen, waardoor een duidelijke meerwaarde ontstaat. 1 + 1 =3 in dat geval.”
Hoe ziet het perfecte Social Design-traject eruit?
Femke: “In een ideale situatie zorgt Social Design ervoor dat stakeholders inhoudelijk betrokken raken bij de oplossing. Door mensen in een vroeg stadium te betrekken bij een project, kunnen we niet alleen hun wensen en eisen ophalen, maar hen ook actief laten meedenken met betrekking tot de oplossing. Stuur ze maar de boer op, geef ze maar huiswerk, laat ze maar input ophalen. Vervolgens bekijken we samen: wat hebben we nu? En hoe kunnen we dat samenbrengen in een oplossing? Bovendien geldt: hoe eerder we Social Design in kunnen zetten binnen een project, hoe beter. Als de oplossing al vaststaat, dan is het vaak te laat.” Inge haakt hierop in: “In een ideale wereld wil je Social Design inderdaad in het begin van een traject inzetten. Maar het is niet zo dat het in een later stadium geen meerwaarde meer heeft. Ook als je vastloopt in een traject, kun je deze methode toepassen om de impasse te doorbreken. Het is dan wel belangrijk dat er een onafhankelijk bureau ingezet wordt. Dat kunnen wij als Dutch Boosting Group zijn, maar ook een ander bureau. Van belang is dat we niet als omgevingsmanager vanuit de opdrachtgever die gesprekken leiden, maar juist vanuit een onafhankelijke positie. Op die manier creëer je meer vertrouwen tussen de overheid en de stakeholders. En op die manier kan iederéén tot andere inzichten komen. Niet alleen ‘de burger’ of andere stakeholders, maar óók de opdrachtgever.” Femke: “Vaak is er al een richting voor de oplossing bedacht binnen een project. Maar met een goed social design-traject heb je ook de vrijheid om af te wijken van die vooraf bedachte oplossing. Soms zit je bijvoorbeeld samen om tafel om tot een goed ontwerp van een brug te komen, maar kom je in datzelfde gesprek tot de conclusie dat er geen brug nodig is, maar een oplossing die het reisgedrag van mensen verandert in plaats van het faciliteert. Dat is het mooie van Social Design!”
De oplossing met het meeste draagvlak brengt uiteindelijk de minste kosten met zich mee. Social Design is een mooie methodiek om dat draagvlak te creëren.
Wat is jullie eigen doelstelling (en die van Dutch Boosting Group) met Social Design?
Femke: “Ons doel is om met Dutch Boosting Group op korte termijn gezien te worden als dé partij die dit soort Social Design-trajecten kan begeleiden. Social Design is meestal een intensief traject. De investeringskosten zijn hoger, maar je bespaart er in het vervolg van het traject juist geld mee. Wat je regelmatig ziet gebeuren, is dat overheden intensieve participatietrajecten starten, om vervolgens hun keuze tóch weer te baseren op de goedkoopste oplossing, in plaats van op de meest gedragen oplossing. Terwijl de oplossing met het meeste draagvlak uiteindelijk de minste kosten met zich meebrengt. Bezwaar- en beroepsprocedures kosten immers veel meer tijd en geld.” Inge vult aan: “Het állerbelangrijkste daarbij is dat er commitment is. Als er een oplossing wordt aangedragen op basis van Social Design, dat die oplossing dan ook uitgevoerd wordt.” “Ja!” beaamt Femke. “Niets zo funest als een gedragen oplossing die onder in een la belandt!”
Hoe kan zo’n gedragen oplossing organisatie-breed doorgetrokken worden? Hoe kan er zo goed mogelijk op geanticipeerd worden?
Femke: “Dan komen systeemdenken en Systems Engineering om de hoek kijken. Social Design geeft een compleet beeld van de wensen en eisen van de stakeholders én kan leiden tot goede oplossingen. Systems Engineering maakt inzichtelijk hoe alles binnen een project samenhangt. Als je vanuit Social Design de klantwensen en -behoeften hebt opgehaald én je bent samen tot het begin gekomen van een gedragen oplossing, dan zorgt het vervolgtraject op basis van Systems Engineering ervoor dat de effecten van bepaalde keuzes en de samenhang daartussen helder worden én blijven. Wat Social Design binnen complexe projecten óók kan doen, is de oplossing voor een probleem zoeken in gedragsverandering in plaats van in nieuwe technieken of infrastructuur. Als er een verkeersinfarct ontstaat bij een bedrijventerrein, dan kunnen we een extra rijbaan aanleggen. Of we zoeken het als omgevingsmanagers in een andere hoek: zou het kunnen dat mensen meer thuis gaan werken? Of vaker op de fiets komen? Of andere werktijden kiezen? Ook het verkennen van dát soort opties kun je bieden met Social Design.” En met een brede lach: “Interessant, toch?”
