De energietransitie brengt de nodige technische uitdagingen met zich mee. Volgens booster Jules is er echter nog een andere belangrijke horde te nemen. Om de energietransitie te laten slagen, is sociale acceptatie volgens hem essentieel. Na een half jaar onderzoek naar dit onderwerp, weet hij inmiddels waarom dat zo is. En nog belangrijker; hoe we de kans op sociale acceptatie kunnen verhogen.

Windmolenparken, warmtenetten en zonneweides. Een aantal voorbeelden van nieuwe energiesystemen die vaak in het nieuws zijn, maar niet altijd op een positieve manier. Dit omdat er bijvoorbeeld weerstand is bij de lokale gemeenschap omdat bijvoorbeeld de kosten hoger uitvallen dan geanticipeerd. Wanneer gebruikers de technische oplossingen niet accepteren, kan dat grote gevolgen hebben voor de totstandkoming van een energiesysteem. De voorgestelde oplossingen dienen immers geaccepteerd te worden door de uiteindelijke gebruikers, en dit maakt energietransitie dan ook een vraagstuk over sociale acceptatie.

Sociale acceptatie; een complex begrip
Sociale acceptatie is van een hoop zaken afhankelijk. Daarom is het soms moeilijk te achterhalen waarom vraagstukken niet -of minder- geaccepteerd worden. Grofweg zijn er drie manieren waarop je sociale acceptatie kunt benaderen: vanuit de gemeenschap, vanuit de markt of vanuit een sociaal-politiek perspectief.

Je spreekt van sociale acceptatie in de gemeenschap, wanneer een nieuwe ontwikkeling op lokaal niveau weinig weerstand ervaart, of zelfs actief toegejuicht wordt door de eindgebruikers. Bij markt-acceptatie maken bedrijven gebruik van het energiesysteem of investeren hierin. Bij sociaal-politieke acceptatie wordt het energiesysteem gedragen en wordt er actief beleid voor gemaakt.

Daarbij komt dat sociale acceptatie op twee manieren te interpreteren is: actief en passief. Er is sprake van actieve acceptatie wanneer stakeholders actief actie ondernemen. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van het nieuwe energiesysteem, door anderen aan te moedigen het te gebruiken of door op een andere manier actie vóór het systeem te ondernemen. Passieve acceptatie kun je omschrijven als een tolerantie voor het systeem. Dat houdt in dat er geen actie tegen het systeem wordt ondernomen.

Jules: “De volgende keer dat je berichtgeving leest over lage acceptatie van energiesystemen, zou je dus kunnen kijken of dit op het gebied van gemeenschap, markt of politiek is en of het om actieve of passieve acceptatie gaat. En waar wordt de lage acceptatie door veroorzaakt en hoe los je dat op?”

Energiesystemen en de mens
Hoe komt sociale acceptatie dan tot stand? Volgens Jules komt dat met name door hoe goed menselijke waarden geborgd worden in een ontwerpproces. Menselijke waarden zijn, simpel gezegd, zaken die men belangrijk vindt. Bij energiesystemen zijn dat bijvoorbeeld betaalbaarheid, duurzaamheid, inclusiviteit, keuzevrijheid, participatie, toekomstbestendigheid en transparantie. Volgens Jules kun je onvrede over energiesystemen bijna altijd herleiden tot een menselijke waarde die onvoldoende aandacht heeft gekregen.

Jules: “Nieuwe energiesystemen hebben meestal direct invloed op de huishoudens die er gebruik van maken. Overstappen naar individuele systemen, zoals bijvoorbeeld een warmtepomp of zonnepanelen, betekent dat mensen moeten investeren in aanschaf en isolatie. En soms ook dat ze hun huis moeten aanpassen. Daarbij ervaren ze ongemak.” Dat geldt ook voor energiesystemen op grotere schaal, vervolgt Jules: “Stel je voor dat er een windmolenpark of een warmtenet in jouw woonwijk wordt aangelegd. Als de processen die hieraan voorafgaan weinig ruimte tot transparantie of participatie bieden en geen wederzijds vertrouwen geven, kan dat een reden zijn om een systeem niet te accepteren. En dan schieten mensen in de weerstand, want het systeem en de mensen zitten simpelweg niet op één lijn. Dat is een direct resultaat van wanneer menselijke waarden onvoldoende worden meegenomen in het realiseren van een energiesysteem.”

Systeemdenken en sociale acceptatie
De transitie naar een nieuwe energievoorziening betekent dat nieuwe energiesystemen ingepast moeten worden in bestaande infrastructuur en context. Dit brengt een hoop technische raakvlakken met zich mee, zoals inpassing op het huidige net of ruimtelijke ordening. Maar ook raakvlakken op het sociale domein; een energiesysteem heeft immers invloed op menselijke waarden.

Juist deze raakvlakken tussen systeem en mens worden niet altijd even goed meegenomen bij het ontwerpen van nieuwe energiesystemen. Dit is waar systeemdenken van pas komt. Bij systeemdenken kijk je nauwkeurig hoe een nieuwe energievoorziening past in de huidige en toekomstige context, en kom je in iteraties tot een complete set van eisen aan het systeem. Deze eisen zijn doorgaans technisch, maar juist het meenemen van sociale eisen kan hier meerwaarde bieden. Jules: “Door expliciet menselijke waarden mee te nemen in het opstellen van de eisen aan het energiesysteem, werk je aan een meer geaccepteerde en toekomstbestendige oplossing”. Bij Dutch Boosting Group erkennen we dit; toekomstige oplossingen voor mens en omgeving zijn expliciet beschreven in onze purpose.